1. Trudności w nauce spowodowane problemami emocjonalnymi. Interpersonalne konflikty mogą spowodować zablokowanie zdolności uczenia się. Na przykład brak postępów szkolnych może być przejawem nieświadomego buntu odtrącanego dziecka przeciw żądaniom dobrej nauki szkolnej przez rodziców. Zdarza się to zwłaszcza często w rodzinach wykształconych specjalistów i ludzi interesu, którym zależy na wykształceniu. Niepowodzenia szkolne pozwalają dziecku nieświadomie odrzucać wymagania i oczekiwania rodziców, którzy sami nie zaspokoili jego potrzeby miłości i uznania, ale chcieliby, aby dziecko przynosiło im społecznie chlubę. W innych przypadkach wyniki nauki szkolnej stają się polem nieustającej bitwy między opornym, nachmurzonym dzieckiem a surowo nalegającymi rodzicami. Niekiedy niedoceniane, żyjące w niepewności dziecko wnosi do sytuacji szkolnej swoje różnorodne zahamowania i lękliwość i źle się uczy. Inne jeszcze rodzaje problemów emocjonalnych mogą tłumić ciekawość dziecka i zmniejszać jego możliwości uczenia się. Dzieci z tego rodzaju problemami w nauce szkolnej należy skierować na konsultacje.
2. Nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD) – to zespół cech zachowania, który dotyczy czynności psychicznych i motorycznych.
• wzmożone pobudzenie ruchowe (niepokój ruchowy, czyli: nieustanne kręcenie się, zmiany pozycji ciała, ciągłe manipulowanie – skubanie odzieży, ogryzanie paznokci itp.);
• nadmierna reaktywność emocjonalna (m.in. w zachowaniu dziecka występuje: drażliwość, agresywność lub płaczliwość, lękliwość; działania dziecka są słabo kontrolowane; dziecko cechuje się niedojrzałością i niezrównoważeniem emocjonalnym, małą wytrwałością, zniechęceniem w sytuacjach trudnych, małą odpornością na niepowodzenia);
• specyficzne zaburzenia funkcji poznawczych (słaba koncentracja, nadmierna przerzutność, mała trwałość i brak selektywność uwagi, mała wytrwałość, szybka męczliwość, wahania mobilizacji psychicznej).
3. Zahamowanie psychoruchowe – to zaburzenie dynamiki procesów nerwowych – osłabione są procesy pobudzania, przewagę zyskują natomiast procesy wewnętrznego hamowania:
• w sferze ruchowej – ograniczenie spontanicznej aktywności ruchowej, symptomy niepokoju ruchowego i nieporządku w czynnościach wykonawczych,
• w sferze poznawczej – przejawy braku zainteresowania otaczającą rzeczywistością,
• w sferze emocjonalnej – ograniczenie ekspresji uczuciowej przy jednoczesnym wzmożeniu pobudliwości emocjonalnej,
• w sferze somatycznej – wzmożona reaktywność układu wegetatywnego (np. bóle brzucha, łatwość blednięcia, czerwienienia się, brak apetytu itp.).
Wśród przyczyn zaburzeń psychoruchowych możemy wyróżnić: zaburzenia procesów neurofizjologicznych oraz nieprawidłowe stosunki dziecka z otoczeniem. Dziecko może reagować lękiem na krytykę, a następnie zaczynać coraz szybciej rezygnować z działań w obecności osób dorosłych. W innej sytuacji dziecko lękowo przeżywające niekontrolowane reakcje emocjonalne rodziców może utrwalać tendencję do szukania samotności. Z kolei dziecko reagujące lękiem na sytuacje zagrożenia więzi emocjonalnej z rodzicami może cechować potrzeba stałej fizycznej bliskości z rodzicami, przy coraz większej rezerwie i nieufności w stosunku do osób nieznanych. Wreszcie dziecko przeżywające lękowo sytuacje kary w obecności osób dorosłych może być nadmiernie zalęknione, ciche, uległe i bierne.
4. Nieśmiałość – jest bardzo złożona, jej przejawy są różnorodne – od lekkiego uczucia skrępowania, przez nieuzasadniony lęk przed ludźmi, aż do skrajnej nerwicy. Dzieci nieśmiałych, początkowo nie zauważa się, bo są ciche, spokojne, grzeczne. Dopiero później dostrzega się, że trzymają się one na uboczu, nie bawią się z rówieśnikami. Ze względu na przejawianą przez nie skłonność do izolacji, unikanie kontaktów z innymi dziećmi oraz „zamykanie się w sobie”, w mowie potocznej bywają one nazywane „milczkami”, „odludkami” lub samotnikami. Dzieci przejawiające bierność społeczną bywają również określane jako lękliwe, asteniczne, zahamowane.
Zahamowanie psychoruchowe (wyjaśnione wcześniej) występuje jako jeden z objawów w syndromie nieśmiałości. M. Chłopkiewicz badając dzieci zahamowane psychoruchowo wyodrębniła cztery ich grupy:
– „zmotywowane – napięte” – przesadna skrupulatność i staranność w wykonywaniu zadań. Niepewne swoich umiejętności zbyt mocno przeżywają sytuacje, gdy nie są w stanie wykonać zadania. Zazwyczaj są bardzo silnie związane z matką, lęk przed rozstaniem z nią jest powodem niechęci uczęszczania do szkoły i lęku przed szkołą. Sprawiają wrażenie nieustannie napiętych i niespokojnych. Stronią od nowych osób, nowych sytuacji, ponieważ powodują one, iż dzieci te stają się ciche, lękliwe i wycofane.
– „podporządkowane – uległe” – są małomówne, grzeczne, posłuszne, często oceniane jako koleżeńskie i uczynne. Ich nieśmiałość ujawnia się szczególnie w kontaktach z osobami dorosłymi.
– „z obniżoną samooceną – zrezygnowane” – bierność zarówno w domu, jak i w szkole. Mają poczucie niskiej wartości, nie wierzą w swoje możliwości oraz umiejętności. Są apatyczne, powolne, przygnębione, płaczliwe. Bardzo wrażliwe na drobne nawet przejawy dezaprobaty i odrzucenia ze strony innych osób.
– „nadwrażliwe – asteniczne”, – są bardzo skryte, powściągliwe, nie ujawniają swoich uczuć. Najlepiej czują się we własnym towarzystwie, męczy je hałas i ruchliwość otaczających rówieśników. Często izolują się od kontaktów z innymi.
Nieśmiałość dziecka to przypadłość, która pociąga za sobą całą gamę smutków. Jest ona przyczyną problemów w sferze społecznej – utrudnia kontakty z ludźmi, hamuje ekspresję, powoduje bierność, wycofanie się oraz izolowanie. Wyzwala objawy lękliwości (głównie lęku przed negatywną oceną ze strony innych ludzi) i poczucia zagrożenia. Dziecko nieśmiałe posiada zniekształcony obraz świata i samego siebie. Z reguły wykazuje obniżoną samoocenę i niski poziom samoakceptacji. Nieśmiałości dziecka towarzyszą zazwyczaj objawy fizjologiczne: napięcie mięśniowe (trudności mowy i oddychania, niezręczność ruchów, zmęczenie), zakłócenia naczyniowe (bladnięcie, czerwienienie się) oraz wydzielnicze (pocenie się , suchość w ustach).
Dodaj komentarz